Ang ikaduhang pagkabanhaw sa mga dinosaur.

“Ilong nga hari?”. Mao kana ang ngalan nga gihatag sa bag-o lang nadiskobrehan nga hadrosaur nga adunay siyentipikong ngalan nga Rhinorex condrupus. Kini nanibsib sa mga tanom sa Ulahing Cretaceous mga 75 milyon ka tuig ang milabay.
Dili sama sa ubang mga hadrosaurs, ang Rhinorex walay bukogon o unod nga sagbot sa iyang ulo. Hinuon, kini adunay dakong ilong. Usab, kini nadiskobrehan dili sulod sa batoon nga dapit sama sa ubang mga hadrosaurs apan sa Brigham Young University sa usa ka estante sa likod nga kwarto.

Sulod sa mga dekada, ang mga mangangayam og fossil sa dinosaur nagpadayon sa ilang mga buluhaton gamit ang piko ug pala ug usahay dinamita. Nag-ukit ug nagpabuto sila og toneladang bato matag ting-init, nangita og mga bukog. Ang mga laboratoryo sa unibersidad ug mga museyo sa natural nga kasaysayan napuno sa dili hingpit o kompleto nga mga kalabera sa dinosaur. Bisan pa, usa ka dakong bahin sa mga fossil ang nagpabilin sa mga kahon ug mga plaster cast nga gitago sa mga sudlanan. Wala sila gihatagan og higayon nga isaysay ang ilang mga istorya.

Nausab na kini nga sitwasyon. Gihulagway sa ubang mga paleontologist ang siyensya sa dinosaur nga nag-agi sa ikaduhang renaissance. Ang ilang gipasabot mao nga adunay mga bag-ong pamaagi nga gihimo aron makakuha og mas lawom nga pagsabot sa kinabuhi ug panahon sa mga dinosaur.

Usa niining mga bag-ong pamaagi mao ang pagtan-aw lang sa mga nakit-an na, sama sa nahitabo sa Rhinorex.
Niadtong dekada 1990, ang mga fossil sa Rhinorex gideposito sa Brigham Young University. Niadtong panahona, ang mga paleontologist nag-focus sa mga impresyon sa panit nga nakit-an sa mga bukog sa punoan sa hadrosaur, nga nagbilin ug gamay nga panahon alang sa mga fossilized nga kalabera nga naa pa sa mga bato. Dayon, duha ka postdoctoral nga tigdukiduki ang nakahukom nga tan-awon ang kalabera sa dinosaur. Duha ka tuig ang milabay, nadiskobrehan ang Rhinorex. Ang mga paleontologist naghatag ug bag-ong kahayag sa ilang trabaho.
Ang Rhinorex orihinal nga gikubkob gikan sa usa ka lugar sa Utah nga gitawag og Neslen site. Klaro kaayo ang hulagway sa mga geologist sa dugay nang palibot sa Neslen site. Kini usa ka puy-anan sa estuarine, usa ka lapokon nga kapatagan diin ang presko ug parat nga tubig nagsagol duol sa baybayon sa usa ka karaang dagat. Apan sa sulod sa nasud, 200 milya ang gilay-on, lahi kaayo ang yuta. Ang ubang mga hadrosaurs, ang klase nga crested, nakubkob na sa sulod sa nasud. Tungod kay ang mga naunang paleontologist wala magsusi sa kompletong kalabera sa Neslen, ilang gihunahuna nga kini usa usab ka crested hadrosaur. Tungod niana nga pangagpas, ang konklusyon nahimo nga ang tanan nga crested hadrosaurs mahimong makapahimulos sa mga kahinguhaan sa sulod sa nasud ug estuarine nga parehas. Sa dihang gisusi pag-usab kini sa mga palenotologist, nga kini tinuod nga Rhinorex.

Sama sa piraso sa puzzle nga nahulog sa iyang lugar, nadiskobrehan nga ang Rhinorex usa ka bag-ong espisye sa kinabuhi sa Ulahing Cretaceous. Ang pagpangita sa "King Nose" nagpakita nga ang lainlaing mga espisye sa hadrosaurs mipahiangay ug miuswag aron pun-on ang lainlaing mga nitso sa ekolohiya.
Pinaagi lang sa pagsusi pag-ayo sa mga fossil sa abogon nga mga sudlanan, ang mga paleontologist nakakaplag og bag-ong mga sanga sa kahoy sa kinabuhi sa dinosaur.

——— Gikan ni Dan Risch